Hòn Bảy Cạnh – nơi nảy mầm của sự sống

Chúng tôi đặt chân lên bãi cát lạnh của hòn Bảy Cạnh vào một đêm tháng 6, không có ánh đèn, không tiếng người, chỉ có gió, sóng và nhịp thở thầm lặng của thiên nhiên. Đây là một trong những bãi đẻ lớn nhất của rùa biển Việt Nam, nơi mỗi sinh linh chào đời là một phép màu cần được bảo vệ. Hòn Bảy Cạnh, rộng tới 683 ha, là đảo lớn thứ hai trong 16 đảo của Côn Đảo.

Mùa sinh sản của rùa biển kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10. Mỗi tối, khi màn đêm buông xuống, các anh kiểm lâm và các nhóm tình nguyện viên lại chia nhau đi tuần. Khoảng 7g30 tối, ánh đèn pin đỏ – thứ ánh sáng duy nhất không làm rùa hoảng sợ – le lói dẫn đường. Chúng tôi len lỏi giữa bóng tối, giữ tuyệt đối im lặng – một tiếng thở mạnh cũng có thể khiến mẹ rùa bỏ ổ và mang theo cả trăm quả trứng.

Trung bình mỗi rùa mẹ đẻ khoảng 80 trứng, có cá thể lên đến 200. Sau khi đẻ xong, rùa mẹ cần mẫn lấp tổ và kéo lê thân mình thêm vài mét, xóa sạch mọi dấu vết để bảo vệ con khỏi kẻ săn mồi. Chờ rùa mẹ quay về biển cả, chúng tôi nhẹ nhàng đào các ổ trứng bằng tay vì trứng rùa rất mỏng và mang về khu ấp nhân tạo. Theo số liệu từ Trạm kiểm lâm hòn Bảy Cạnh, hiện có khoảng 4.851 tổ mỗi mùa. Một nửa tổ trứng sẽ đặt dưới lưới che nắng, nửa khác phơi nắng nhẹ để kiểm soát nhiệt độ và ánh sáng, giúp cân bằng giới tính rùa con. Chỉ cần chênh vài độ, tỉ lệ đực – cái có thể lệch hẳn. Tỷ lệ trứng nở tự nhiên chỉ khoảng 10 – 20%, nhưng tại Hòn Bảy Cạnh, nhờ sự chăm sóc tận tâm, tỷ lệ này có thể đạt tới 70 – 80%. Các tình nguyện viên ở đây mỗi đợt 10 ngày, ngày kiểm tra tổ, vệ sinh bãi đẻ. Đêm đến lại thức trắng, đi tuần đến tận 2 – 3 giờ sáng, chỉ để chắc chắn rằng không một tổ trứng nào bị bỏ quên hay gặp nguy hiểm.

Khoảng 45 – 60 ngày sau khi đưa về tổ ấp, trứng sẽ nở thành rùa con. Từng chú rùa con mở mắt, bò ra khỏi lớp cát, lạch bạch hướng về đại dương. Chúng tôi nghiêng nhẹ giỏ tre để từng sinh linh nhỏ tự bò ra, theo đúng bản năng đã khắc sâu từ hàng triệu năm tiến hóa.

Anh Thêm, Trạm phó trạm kiểm lâm hòn Bảy Cạnh, cho biết mỗi ngày, họ đo đạc, gắn thẻ, đeo định vị vệ tinh cho rùa mẹ, chuyển tổ khỏi nơi nguy hiểm, và vệ sinh bãi đẻ. Sự kiên trì đầy nhiệm vụ của họ là minh chứng cho một pháo đài bảo tồn. “Do đặc tính của loài rùa chỉ vào bờ đẻ trứng vào ban đêm nên vào mùa rùa đẻ phải huy động anh em làm việc cả đêm mới có thể di dời hết những tổ trứng rùa về nơi an toàn. Thế nhưng ban ngày vẫn thường xuyên tổ chức anh em đi kiểm tra trên đảo. Chỉ tính bãi Cát Lớn đêm cao điểm nhất có đến 32 con rùa vào đẻ và như thế 3 anh em phải thức trắng đêm”. Với anh em kiểm lâm Côn Đảo đây cũng là thời điểm vui nhất trong năm.

Trong tự nhiên, cứ 1.000 rùa con ra biển, chỉ một con sống sót đến khi trưởng thành. Con số ấy quá nghiệt ngã, nhưng cũng là lý do khiến từng giây phút tiễn rùa về biển trở nên quý giá. Chúng tôi ngắm nhìn những dấu chân nhỏ bé in trên nền cát ướt rồi bị sóng cuốn đi. Phía xa, đại dương mênh mông mở ra như một lời hứa – một ngày nào đó, những đứa con nhỏ bé này sẽ quay về nơi chúng sinh ra, tiếp tục câu chuyện bảo tồn chưa có hồi kết.

Hòn Bảy Cạnh không dành cho du lịch. Nó là nơi để học cách lắng nghe và bảo vệ. Và mỗi sinh linh nhỏ bé rời khỏi cát mềm, là một nhắc nhở rằng: bảo vệ thiên nhiên là vì chính chúng ta.

‘Chạm’ vào Hòn Trứng, lắng nghe lời thì thầm của sự sống

Rời Bảy Cạnh, chúng tôi ghé Hòn Trứng, một “vùng cấm” không dành cho du khách, nhưng lại là “cái nôi” sự sống của hàng vạn loài chim, một minh chứng đầy tự hào cho những nỗ lực bảo tồn bền bỉ của Vườn quốc gia Côn Đảo.

Vừa đặt chân lên đảo, một cảnh tượng kỳ diệu của thiên nhiên hoang dã hiện ra trước mắt tôi. Hàng vạn cánh chim từ đâu bất chợt tung cánh rợp trời, tiếng gọi đàn vang vọng không dứt. Nhưng điều khiến tôi sững sờ và xúc động hơn cả lại nằm ngay dưới chân mình – khắp mặt đất, trên từng viên đá, nép trong từng bụi cỏ… đâu đâu cũng là trứng và chim non.

Hòn Trứng, một hòn đảo chỉ rộng khoảng 1,5ha nhưng lại được thiên nhiên ban tặng cho một kỳ tích. Đây là sân chim biển có mật độ sinh sản tự nhiên cao nhất Việt Nam, một phần quan trọng trên tuyến di cư chim Úc-Đông Á và đã được công nhận là khu RAMSAR quốc tế.

Trên diện tích nhỏ bé ấy, hơn 72.000 quả trứng chim biển đang được ấp nở, đạt đến mật độ ấn tượng 4,88 trứng trên mỗi mét vuông – một con số thuộc hàng cao nhất Đông Nam Á.

Trong chuyến công tác đặc biệt cùng cán bộ kiểm lâm Vườn quốc gia Côn Đảo, tôi đã có được một trong những trải nghiệm đáng giá nhất đời mình. Giữa hàng vạn cá thể của 5 loài chim biển di cư về đây làm tổ, có một loài đặc biệt không hề sợ người: chim điên bụng trắng. Đây là giống chim biển thuộc chi Sula, tên gọi “chim điên” là nói theo cách gọi của người Pháp khi phát hiện ra loài này: “fou”. Chúng thường làm tổ cheo leo trên các vách đá dựng đứng sát mép biển.

Không giống những điểm đến nổi tiếng khác, Hòn Trứng là một khu bảo tồn sinh thái đặc biệt, hoàn toàn không đón khách tham quan tự do. Người dân và du khách đều không được phép tiếp cận hòn đảo.

Đây là một quyết định dứt khoát nhằm bảo vệ tối đa môi trường sống nhạy cảm, tránh mọi tác động có thể khiến chim sợ hãi bỏ tổ hoặc gây tổn hại cho hệ sinh thái vô cùng mong manh. Công tác bảo vệ được thực hiện hết sức nghiêm ngặt, với hệ thống camera giám sát 24/24 để kiểm soát mọi biến động và một quy trình bảo vệ bài bản do Ban quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo xây dựng. Chuyến đi của chúng tôi cũng phải tuân thủ nguyên tắc ấy. Khi nắng bắt đầu lên cao, lo sợ hơi người sẽ làm chim mẹ rời tổ, để trứng và chim non phơi mình dưới nắng gắt, cả đoàn quyết định rời đảo sớm hơn kế hoạch.

Ông Nguyễn Khắc Pho, Giám đốc Vườn quốc gia Côn Đảo, chia sẻ ông và toàn thể cán bộ rất tâm huyết và luôn đặt công tác bảo tồn lên hàng đầu, mọi hoạt động tại Hòn Trứng đều được kiểm soát nghiêm ngặt với tinh thần trách nhiệm cao nhất. Đồng thời, ông cũng mong muốn lan tỏa hình ảnh tốt đẹp của Côn Đảo nói chung, Vườn quốc gia và Hòn Trứng nói riêng đến với người dân, du khách trong và ngoài nước để mọi người thêm hiểu, thêm yêu và có ý thức bảo vệ những giá trị thiên nhiên quý giá mà Việt Nam đang gìn giữ.

Hòn Trứng hôm nay không chỉ là một “kỳ tích” của Côn Đảo. Nó còn là minh chứng sống động cho nỗ lực không mệt mỏi của những con người thầm lặng làm công tác bảo vệ thiên nhiên Việt Nam. Giữ được một không gian mỏng manh và thuần khiết như vậy giữa biển trời là một thành tựu rất đáng tự hào.

Và thông điệp mà Hòn Trứng gửi đến mỗi chúng ta cũng thật giản dị mà sâu sắc: Yêu thiên nhiên không phải là khám phá bằng mọi giá, mà là biết trân trọng và bảo vệ, để những “bản giao hưởng” của sự sống như vậy còn mãi ngân vang cho các thế hệ mai sau.

“Vườn Quốc gia Côn Đảo không chỉ phong phú, đa dạng về các hệ sinh thái rừng, hệ sinh thái biển với hàng trăm loài động, thực vật bản địa nguy cấp, quý hiếm; mà còn có sinh cảnh sống còn hoang sơ, môi trường sống còn nguyên vẹn. Ngoài ra nơi đây còn là khu rừng đặc dụng chứa đựng các giá trị về thẩm mỹ, lịch sử, văn hoá gắn với phát triển các hoạt động du lịch, hoạt động bảo tồn ở địa phương”, ông Nguyễn Khắc Pho chia sẻ thêm.

Với diện tích rừng ngập mặn hơn 14.000 ha, Côn Đảo được xem là cái nôi sinh học của nhiều loài sinh vật quý hiếm. Nơi đây còn là “trạm trung chuyển” của cá cúi (dugong), cá heo, cá voi xanh và nhiều loài chim biển quý hiếm. Đặc biệt, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam cũng trao Bằng xác lập kỷ lục Hòn Trứng là sân chim biển có mật độ sinh sản nhiều nhất Việt Nam cho Ban Quản lý Vườn Quốc gia Côn Đảo. Việc được công nhận là Khu Ramsar quốc tế từ năm 1993 và Di sản đa dạng sinh học ASEAN từ năm 2023 là cơ sở để tiếp tục nâng tầm vị thế của Côn Đảo trong bản đồ bảo tồn khu vực.